Kolekcja

Po odzyskaniu przez Polskę Niepodległości w 1918 roku pilną koniecznością stała się organizacja polskiej administracji probierczej, która na samym początku swej działalności, opierając się na polskich pracownikach dawnych urzędów zaborczych, stosowała niektóre rozporządzenia rosyjskie, austriackie i pruskie, co miało zapewnić ewolucyjne przejście do polskiego systemu probierczego. Wyraźnym sygnałem zakończenia pierwszego etapu powoływania tej administracji stało się przygotowanie polskich znaków probierczych wraz z ustaleniem dopuszczonych w obrocie handlowym stopów srebra i złota. Drugim etapem była prowadzona w polskich urzędach rejestracja czynnych przedsiębiorców, handlowców oraz rzemieślników, trudniących się realizacją oraz dystrybucją wyrobów złotniczych – służyła ona kontroli obrotu metalami szlachetnymi oraz była podstawą rozliczeń finansowych, związanych z cechowaniem wyrobów, co było warunkiem ich legalnej sprzedaży w Polsce. Z tego powodu w urzędach probierczych w Warszawie i Krakowie zaprowadzono „Księgi Rejestracyjne Przedsiębiorstw Złotniczych”, zawierające najistotniejsze dane o czynnych przedsiębiorstwach i warsztatach – nazwisko i imię ich właściciela, adres firmy, daty kontroli z urzędu probierczego, nadany numer rejestracyjny i numer wydanego tzw. świadectwa złotniczego, używany znak imienny, ew. datę rozpoczęcia lub zakończenia i wyrejestrowania działalności (trzy Księgi, obejmujące wskazane lata, znajdują się w Archiwum Narodowym w Krakowie i opatrzono je numerami: 29/1712/34-36). Pokreślić trzeba, że w Księgach wpisywano przedsiębiorców wg kolejności napływania ich zgłoszeń do urzędu probierczego - numer rejestracyjny oraz numer świadectwa złotniczego służyły w oficjalnej korespondencji z urzędem i pozwalały na szybkie odnalezienie zapisów w Księdze.

Szczególnie istotne – zwłaszcza dla historyków sztuki, kolekcjonerów i antykwariuszy – są wspomniane znaki imienne, pozwalające dziś identyfikować autorów dzieł złotniczych. Informacje o znakach, widniejące w Księgach, mają dwojaki charakter –ok. 1928 (?) roku wpisywano jedynie treść znaku imiennego, tj. tworzące go litery, lecz nie odwzorowywano go tak, jak wyglądał on w rzeczywistości. Choć zatem użytkowany przez złotnika znak mógł zawierać np. proste litery majuskulne, z kropkami i kreskami pomiędzy nimi lub bez nich, z wyodrębnionym polem, to w Księdze litery te wpisywano kaligraficznie, pismem lekko pochyłym, nieco ozdobnym, bez ukazania kształtu pola znaku, wprowadzonych kropek, kresek itp. Wpisów takich nie można zatem uznać za odwzorowanie wyglądu znaku, a jedynie za wskazujące jego treść. Zmiana nastąpiła w latach 30. XX wieku, bo z pewnością już wtedy pracownicy czuwający na systematycznym prowadzeniem Ksiąg odwzorowywali znak – rysując go piórem na odpowiedniej karcie - by jak najbardziej odpowiadał on swym wyglądem temu używanemu indywidualnie.

W niniejszej bazie przyjęto dla większej przejrzystości układ alfabetyczny (nazwisko i imię właściciela znaku imiennego), jedynie odnotowując nadany numer rejestracyjny, widniejący w Księdze; w przypadku, gdy zapis w Księdze odnoszący się do znaku podaje wyłącznie jego treść, został on w niniejszej bazie jedynie opisany; z kolei w sytuacji, gdy w Księdze znak został odwzorowany (narysowany), to na tej samej zasadzie odwzorowano go w niniejszej bazie i uzupełniono opisem.